Plastic versus papier

Onlangs vertelde iemand me dat ze haar supermarkt had gevraagd om naast plastic zakjes ook papieren zakjes aan te bieden op de groente- en fruitafdeling. De supermarkt in kwestie ging akkoord, maar zei daar wel bij: 

"Qua milieuvriendelijkheid zijn de huidige plastic tasjes, die gemaakt worden van gerecycled plastic, milieuvriendelijker dan papieren zakken. Tevens zijn deze herbruikbaar. Bijvoorbeeld als afvalzak in een pedaalemmer".

Hoe zit dat nu? Is plastic beter dan papier of papier beter dan plastic?

Dit soort vragen speelt niet alleen bij plastic versus papieren tassen maar ook bij heel veel andere dingen, zoals plastic beker versus porseleinen kop en weggooi luiers versus katoenen luiers. Voor het beantwoorden van dit soort vragen is een methode ontwikkeld. Die methode heet Life Cycle Assessment of LCA. In het Nederlands noem je dit Levenscyclusanalyse.

Kort gezegd komt deze methode erop neer dat je kijkt naar de milieuimpact van alle levensfasen van een product, dus van wieg tot graf. Dat betekent dat je kijkt naar hoe een product is geproduceerd, hoe het wordt gebruikt, hoe het wordt getransporteerd en wat er na het gebruik mee gebeurt.

Om een goede vergelijking te kunnen maken zijn details belangrijk. Als we eerst naar de papieren zak kijken dan zouden we onder andere de volgende dingen willen weten:

• Productie - Welke grondstoffen zijn gebruikt? Hout? Van welk bos? Wat voor soort bomen en hoe oud zijn die bomen? Uit welk land? Of is het gemaakt van recycled papier? Waar komt dat papier vandaan? Hoeveel en welke grondstoffen zijn gebruikt om het papier te recyclen? Worden nieuwe bomen aangeplant? 
• Gebruik - Hoeveel keer wordt de zak gebruikt? 
• Transport - Hoeveel kilometer legt de zak af van het winnen van de grondstoffen tot de productie tot gebruik tot afvalverwerking? 
• Afvalverwerking - Van wat voor materiaal is de zak gemaakt? Hoe breekt het af? Wordt het afval gescheiden? Hoe wordt het afval verwerkt? Belandt de zak in een afvalverbrander? Is dit een grote of kleine installatie? Levert de afvalverbrander ook warmte aan bijvoorbeeld omliggende huizen? Of belandt de zak in de natuur? Waar komt het zwerfafval terecht? In een kwestbaar natuurgebied met zeldzame vogels of in een struik in een stadspark?

Voor de plastic zak is een zelfde soort vragen belangrijk. Hieronder zie je een plaatje van de levenscyclus van een plastic tas.

Bron: planetsave.com

Het maken van een vergelijking tussen een plastic en papieren zak is dus niet makkelijk. Talloze studies zijn hier al aan gewijd. Of een van beide milieuvriendelijker is hangt af van het product, de omgeving en de gebruiker. Zo kan een papieren zak gemaakt van cellulose uit het Amazone gebied die ik maar een keer gebruik en daarna in de prullenbak gooi minder milieuvriendelijk zijn dan een plastic tas die gemaakt is van een vernieuwbare grondstof (zoals mais dat komt uit een gebied waar niks ander verbouwd kan worden dan mais), die ik vervolgens 1.000 keer gebruik en daarna inlever bij het gescheiden plastic afval. Echter, als ik die plastic tas maar een keer gebruik en vervolgens op straat gooi en het ding uiteindelijk in het water terecht komt waar dieren erin verstrikt raken, dan wordt die plastic tas opeens een stuk minder milieuvriendelijker.

"Milieuvriendelijk" is een breed begrip en "milieu" ook. In een land waar geen enkele boom groeit en ook geen andere grondstof is voor het maken van papier, kan de productie van papier een veel groter milieuprobleem zijn dan in een land dat barst van de bomen. Bovendien hebben verschillende regio's verschillende manieren van afvalverwerking. Als een stad niet aan afval scheiden doet en dus alles verbrandt, kan het milieuvriendelijker zijn  om papieren zakken te gebruiken zodat de chemische stoffen in plastic niet in het milieu terechtkomen. 

Het is dus niet zomaar te zeggen of plastic beter is dan papier.

Moeten we dan niet maar stoppen te vragen om papieren zakjes voor de groente- en fruitafdeling? Nee, dat denk ik niet, want het geeft een duidelijk signaal aan de winkelier dat we wel degelijk nadenken over milieu en dat we graag willen dat er naar ons geluisterd wordt.

Zelf hou ik de volgende dingen in gedachten als ik op de versafdeling loop:

• Refuse - Reduce - Reuse - Recycle. Dus: Weiger - Minder - Hergebruik - Recycle.
  De meeste plastic en papieren verpakkingen zijn overbodig. Een voorbeeld zijn bananen. Regelmatig zie ik op de versafdeling bananen in een plastic zakje verdwijnen. Waarom??? Bananen hebben al een verpakking: de schil! Bovendien worden ze verkocht per tros dus kunnen niet verspreid raken in je tas. Dat geldt ook voor dingen als bloemkool, paprika en aubergines.
   
• Voor sommige producten is het wel erg handig om een zakje te gebruiken. Een voorbeeld zijn uien, champignons of een kilo appels. Voor dit soort neem ik een katoenen zak mee naar de winkel. Die van mij zijn van Re-Sack. Een eventuele prijssticker plak ik gewoon op de zak. Hoewel het eerst een beetje gek voelde, vind ik het nu heel normaal. We krijgen uitsluitend positief commentaar op de zakken. Klanten en winkelmedewerkers vinden het mooi materiaal, handig en milieuvriendelijk. Regelmatig vragen mensen waar we de zakken hebben gekocht.
   
• Je kunt natuurlijk ook een oude plastic of papieren zak bewaren en meenemen als je boodschappen gaat doen.
   
• Roept een winkelier dat plastic beter is dan papier, dan hoor ik graag waar deze claim op gebaseerd is. De plastic industrie is erg goed in marketing en lobbying en produceert ongetwijfeld talloze studies die laten zien dat plastic milieuvriendelijker is dan papier. Dat soort studies is echter ongeloofwaardig omdat ze partijdig zijn.